Fizyoterapistler, total diz protezine sahip kişilere hareket ve fonksiyon kazanmalarında ve günlük aktivitelerine dönmelerinde yardımcı olan sağlık bakım profesyonellerinden oluşan takımın entegre bir parçasıdır. Fizyoterapistiniz size cerrahi öncesi hazırlıkta ve cerrahi sonrası toparlanmada yardımcı olabilir ve mümkün olan en güvenli ve etkili yol ile size tekrardan hareketi kazandırabilecek bireyselleştirilmiş bir tedavi programı geliştirebilir.
Cerrahi Öncesi
Total diz protezi cerrahisi öncesi daha iyi bir fiziksel yapıya sahip olursanız cerrahi sonrası, özellikle erken dönem, sonuçlarınız daha iyi olacaktır. Yeni bir çalışma göstermiştir ki cerrahi öncesi 1 seans fizyoterapi bile hastane servislerinde kalma veya ev sağlığı fizyoterapi programı gibi cerrahi sonrası erken dönem bakım gereksinimlerinizin azaltılmasına yardımcı olabilir.
Cerrahi öncesi, fizyoterapistiniz;
- Size diz ekleminizin ve çevreleyen kaslarınızın kuvvetini ve esnekliğini geliştiren egzersizler öğretebilir.
- Cerrahi sonrası yardımcı ile nasıl yürüyeceğinizi size gösterebilir ve sizi yürüteç gibi bir yardımcı cihazın kullanıma hazırlayacaktır.
- Önlemleri ve ev adaptasyonlarını size açıklayabilir. Örneğin, yardımcı bir cihazı kullanırken, üzerindeyken bacağınızı tutmanıza neden olabilecek hareketli kilimleri kaldırmak veya alçak bir dolaptan birşey almak için çömelmek yerine oturabilmeniz amacıyla bir sandalyeyi stratejik olarak yerleştirmek. Bu modifikasyonları yapmak her zaman total diz cerrahisi geçirmeden önce daha kolaydır.
Cerrahi öncesi önerilen uzun dönem düzenlemeleri şunları içerir:
- Sigaradan uzak durma. Cerrahi planınız yapılır yapılmaz ve size bir tarih verilir verilmez sigarayı bırakmak için doktorunuzdan yardım/öneri talep edin. Sigaradan uzak durmak cerrahiyi takip eden iyileşme sürecinizi geliştirecektir.
- Kilo verme. Fazla kilolardan kurtulmak size daha çabuk toparlanmanız ve cerrahi sonrası işlev ve genel sonuçlarınızı geliştirmek için yardımcı olabilir.
Cerrahiyi Takiben Hemen
Durumunuza göre cerrahiyi takiben birkaç gün hastanede kalabilirsiniz veya eve aynı gün bile gidebilirsiniz. Diyabet veya kalp hastalığı gibi başka tıbbi durumlara sahip iseniz, eve dönmeden önce birkaç gün için hastanede kalmanız veya özellikli bakım müesseselerine gitmeniz gerekebilir. Siz hastanedeyken, bir fizyoterapist:
- Diz bölgesindeki şişliği kontrol altına almak ve kesiğin iyileşmesine yardımcı olmak için buz uygulama, bacağınızı yükseltme ve bası giysilerini veya çoraplarını kullanma üzerine sizi eğitecektir.
- Rahatlamanıza yardımcı nefes egzersizlerini size öğretecektir ve güvenli yatak ve sandalye transferlerini size gösterecektir.
- Bir yürüteç ile veya koltuk değnekleri ile nasıl yürüyeceğinizi ve arabaya nasıl bineceginizi ve arabadan nasıl ineceğinizi size gösterecektir.
- Cerrahi öncesinde öğrendiğiniz esneklik ve kuvvetlendirme egzersizlerinizi yapmaya devam etmenizde size yardımcı olacaktır.
Toparlanmaya Başlarken
Toparlanmanın ilk 2 haftasında hedef ağrının kontrol altına alınması, şişliğin azalması, kesiğin iyileşmesi, normal yürüyüşün elde edilmesi ve egzersize başlamaktır. Bu iki haftayı takiben fizyoterapistiniz özel hedeflerinize hitap eden ve sevdiğiniz aktivitelere geri dönmenizi sağlayan eklem hareket açıklığı egzersizlerinizi, ilerleyici kas kuvvetlendirme egzersizlerinizi, vücut farkındalığı ve denge eğitiminizi, fonksiyonel egzersiz eğitiminizi ve aktiviteye özgü egzersiz eğitiminizi tasarlayacaktır.
Eklem hareket açıklığı egzersizleri: Şişlik ve ağrı dizinizin daha az hareket etmesine neden olur. Fizyoterapistiniz günlük aktivitelerinizi gerçekleştirebilmeniz için size, dizinize hareketi (hareket açıklığını) yeniden kazandırmaya yönelik güvenli ve etkili egzersizler öğretecektir.
Kuvvetlendirme egzersizleri: Uyluk ve baldır kaslarınızın zayıflığı, yürüteç veya koltuk değneklerine uzun süreli olmayan gereksiniminizden sonra bile halen daha yürürken baston kullanmanızı gerektirebilir. Fizyoterapistiniz sizin için hangi kuvvetlendirme egzersizlerinin doğru olduğuna karar verebilir.
Vücut farkındalığı ve denge eğitimi: Özelleştirilmiş eğitim egzersizleri, kaslarınızın düz olmayan kaldırımlar veya taşlık zemin gibi dünyanızdaki değişikliklere nasıl karşılık vereceğini “öğrenmesine” yardımcı olur. Ağrı olmaksızın tüm ağırlığınızı diziniz üzerine aktarabildiğinizde fizyoterapistiniz çeviklik egzersizleri (ör; yürürken dönme ve yön değiştirme veya ani durma ve harekete geçme) ve dengenizi ve diz kontrolünüzü zorlayan bir denge tahtasının kullanıldığı aktiviteleri ekleyebilir. Programınız dizinizin fizyoterapist tarafından yapılan muayenesine, hedeflerinize, aktivite seviyenize ve genel sağlığınıza dayalı olacaktır.
Fonksiyonel egzersiz eğitimi: Ağrı olmaksızın serbestçe yürüyebildiğinizde fizyoterapistiniz ağrınızın sizi sınırlamaya başlamasından önceki aktivitelerinizi eklemeye başlayabilir. Bunlar kalabalık bir caddeyi geçme veya yürüyen merdiven kullanma gibi toplum temelli eylemleri içerebilir. Programınız dizinizin fizyoterapist tarafından yapılan muayenesine, hedeflerinize, aktivite seviyenize ve genel sağlığınıza dayalı olacaktır.
Boş zaman ve spor aktivitelerine dönüş zamanı kişiden kişiye çeşitlilik gösterir; fizyoterapistiniz özel durumunuza bağlı olarak size özgü zamanı hesaplayabilir.
Aktiviteye özgü egzersiz eğitimi: İşinizin ya da oynadığınız spor türünün gerekliliklerine göre iş aktivitelerinize (ör; merdiven çıkma) veya spor aktivitelerinize (ör; golf sopasını sallama) ve bu aktivitelerin dizinizden beklentilerine göre tasarlanmış ilave rehabilitasyona gereksinim duyabilirsiniz. Fizyoterapistiniz sizin için tüm bu beklentileri göz önünde bulunduran bireyselleştirilmiş bir rehabilitasyon programı geliştirebilir.
Harun GENÇOSMANOĞLU 