Brakiyal pleksus omuzdaki ve kolun altındaki sinirlerin oluşturduğu bir ağdır. Ağ, omurilikten omuz, kol, el ve parmaklara uyarı taşıyan sinirlerden oluşur. Bu uyarılar, beyin, omurilik, kol ve el arasında bilgi ulaşımını sağlarlar ve hareket ve hissetme (duyu) için gereklidirler. Brakiyal pleksus ağının üst parçasındaki sinirler hasar alırsa yaralanma Erb (ya da Erb-Duchenne) Palsi adını alır. Brakiyal pleksus ağının alt parçasındaki sinirler hasar alırsa yaralanma Klumpke (ya da Dejerine-Klumpke) Palsi adını alır. Bazı örneklerde, tüm sinirler hasar almış olabilir; bu durum “global” palsi ile sonuçlanır.
Brakiyal pleksus yaralanmaları kolda orta veya şiddetli, kısa veya uzun süreli olabilen hareket ve duyu güçlükleri ile sonuçlanır. Brakiyal pleksus yaralanması her 1000 yeni doğanın yaklaşık 1,5’inde ortaya çıkar; yaralanma oranı küçük (yaklaşık 2,7 kg’nin altında) yeni doğanlarda daha düşüktür ve yeni doğanın ağırlığı arttıkça artar,özellikle yaklaşık 4 kg ve üzeri ağırlıkta doğanlarda.
Bir fizyoterapist, brakiyal pleksus yaralanması tanısı almış herhangi bir çocuk için ailenin önemli bir tedavi partneridir. Fizyoterapi tanı veya cerrahi sonrası ve eklem hareket kaybı veya kas kısalıkları gelişmeden önce mümkün olan en kısa sürede başlamalıdır.
Fizyoterapistler;
- Kas kuvvetsizliğini belirleyecek ve her bir çocuk ile kas esnekliğini ve kuvvetini korumak için çalışacaktır.
- Kas ve eklem kontraktürlerini (kısalıklarını) ve şekil bozukluklarını azaltmaya veya önlemeye yardımcı olacaktır.
- Hareketi ve fonksiyonu destekleyecektir.
Cerrahi gerekli görülmese bile, sinirler hasar sonrası yeniden olgunlaşır veya toparlarken fizyoterapinin haftalarca ve aylarca devam etmesine gereksinim duyulur. Erb Palsi’li çocuklar genellikle 6 aylık olana kadar toparlayacaktır; ancak diğer palsiler daha uzun tedaviye gereksinim duyar. Her tedavi planı aile merkezli bakım yaklaşımını kullanmakla birlikte çocuğun gereksinimlerini karşılamak üzere tasarlanır.
Değerlendirme: Çocuğunuzun fizyoterapisti detaylı bir doğum ve gelişim hikayesini içeren bir değerlendirme gerçekleştirecektir. Çocuğunuzun fizyoterapisti, ellerini bir araya getirmek, bir oyuncağı kavramak ya da destek alırken veya emeklerken kullanmak gibi kol fonksiyonu hakkında karar vermeye özgü testler gerçekleştirecektir. Fizyoterapist bazı ya da tüm hislerin kaybedilip kaybedilmediği konusunda karar vermek için kol duyusunu test edecek, çocuk ağrıyı hissetmediği zaman çocuğu yaralanmalardan korumak konusunda aileyi eğitecektir. Fizyoterapistler, bir takım yaklaşımı ile çocuğun gereksinimlerine hitap etmenin önemini bilir, tüm sağlık bakım değerlendirmelerini gözden geçirir ve gerekirse çocuğu ileri değerlendirmeye gönderir.
Tedavi: Fizyoterapistler, brakiyal pleksus yaralanması olan çocuklar ile eklem kontraktürlerini (kısalmaları) önlemek veya azaltmak, kas kuvvetini korumak veya artırmak, oyuncakları veya aktiviteleri hareketi ve oyunu teşvik etmesi için adapte etmek ve ilk olarak aile içi sonrasında toplum içi katılımı artırmak için günlük aktiviteleri artırmak üzere çalışır. Tedaviniz şunları içerebilir:
- Çocuğu tutma, taşıma ve onunla oynama konusunda eğitim: Fizyoterapistiniz, pozisyonlama önerileri verecektir. Pozisyonlama sayesinde bebek tutulurken veya taşınırken kolu asılı kalmayacaktır. Fizyoterapist, kolu yaralamaksızın oyun için bebeği sırtta veya kucakta pozisyonlama fikirleri sunacaktır.
- Yaralanmaların önlenmesi: Fizyoterapistiniz, koldaki duyu kısıtlı ise bebek ağrıyı algılayamayacağı için bebek ağlamadan meydana gelebilecek muhtemel yaralanmaları açıklayacaktır.
- Pasif ve aktif germe: Fizyoterapistiniz size ve çocuğunuza eklem esnekliğini (hareket açıklığını) artırmaya ve koldaki kontraktürleri (kısalmaları) önlemeye veya geciktirmeye yönelik hafif germeleri uygulayabilme konusunda yardımcı olacaktır.
- Kuvveti artırmak: Fizyoterapistiniz size ve çocuğunuza kol kuvvetini korumaya ve artırmaya yönelik egzersizler ve oyun aktiviteleri öğretecektir. Fizyoterapistiniz, bebeği çok sıkı çalıştırmadan kuvveti teşvik edecek oyunlar ve eğlenceler belirleyecektir. Çocuğunuz büyür ve gelişirken, fizyoterapistiniz kolu ve eli kuvvetlendirmeye devam edecek yeni oyunlar ve aktiviteler belirleyecektir.
- Modalitelerin kullanımı: Fizyoterapistiniz, kas fonksiyonunu ve hareketi geliştirmeye yönelik çeşitli girişim teknikleri (modaliteler) kullanabilir. Elektrik uyarısı, hafifçe kasın sinir sinyallerini simüle etmek ve kas dokusunu fonksiyonel tutmak için uygulanabilir. Kas kasılmasını kolaylaştırmak için özel kas alanları üzerine esnek bant uygulanabilir. Etkilenmiş kolun kullanımını teşvik etmek için etkilenmemiş kola Kısıtlayıcı Zorunlu Hareket Tedavisi uygulanabilir. Etkilenmiş kolun tekrarlı egzersiz eğitimi, parmak boyama, kule yapma veya küçük yemek dilimlerini almak ve yemek gibi yaşa uygun aktiviteleri kullanarak teşvik edilir. Fizyoterapistiniz, çocuğunuz için en iyi tedavi yöntemlerini tavsiye etmek üzere diğer sağlık uzmanları ile istişare halinde olacaktır.
- Gelişimsel becerilerin güçlendirilmesi: Fizyoterapistiniz çocuğunuzun yaralanmış kol üzerine ağırlığını vermesi, kolun desteği ile dik oturma ve emekleme gibi ileri motor becerileri öğrenmesine yardımcı olacaktır. Fizyoterapistiniz, çocuğunuzun gereksinimlerine uygun bireysel bir bakım planı sağlayacaktır.
- Fiziksel uygunluğu geliştirmek: Fizyoterapistiniz çocukluk çağı boyunca sağlıklı olmayı teşvik edecek egzersizlerin, diyetin ve toplumsal katılım faaliyetlerinin belirlenmesinde size yardımcı olabilir. Fizyoterapistiniz, çocuğunuzun aile yaşamına ve topluma tam olarak katılımına yönelik gerekli olabilecek adaptasyonlara karar vermek için sizinle ve çocuğunuzla çalışacaktır.
Fizyoterapi evde veya hastane, toplum merkezi, okul veya ayaktan hasta fizyoterapi kliniği gibi başka yerlerde de sağlanabilir. Brakiyal pleksus yaralanmasının şiddetine bağlı olarak, çocuğun gereksinimleri çocuk büyürken devam edebilir veya fazlasıyla çeşitlilik gösterebilir. Fizyoterapistiniz, tedavi öncelikleri değişirse çocuğunuzun tüm gereksinimlerine hitap etmek amacıyla iş ve uğraşı terapisti ve uzman tıp hekimi gibi diğer sağlık bakım uzmanları ile çalışacaktır.
Harun GENÇOSMANOĞLU 