Ön çapraz bağ yaralanması tanısı aldıysanız, ameliyat olmalı mısınız veya ameliyat olmaksızın toparlanabilir misiniz sorularının cevaplarına karar vermek için cerrahınız ve fizyoterapistiniz ile istişarede bulunacaksınız. Ameliyat olmazsanız, fizyoterapistiniz kas kuvvetinizi, çevikliğinizi ve dengenizi geri kazanmanız için çaba gösterecek, böylelikle günlük aktivitelerinize geri dönebileceksiniz. Fizyoterapistiniz dizini daha az bir stres altında bırakmaya yönelik fiziksel aktivitelerinizi düzenleme yollarını size öğretebilir. Ameliyat olmaya karar verirseniz fizyoterapistiniz ameliyat öncesinde ve sonrasında size yardımcı olabilir.
Ameliyatsız Tedavi
Güncel araştırmalar “coper/üstesinden gelen” diye anılan, ön çapraz bağ yaralanmasını takiben ameliyatsız iyileşme potansiyeline sahip özel bir hasta grubu belirledi. Bu hastalar dizde yalnızca ön çapraz bağ yaralanmasına sahip olup ilk yaralanmayı takiben dizde boşalma/kaçma durumu yaşamamıştır. Fizyoterapistinizin gerçekleştireceği özel testlere dayalı olarak bu kategoride iseniz, fizyoterapistiniz size özgü bireysel bir fizyoterapi programı tasarlayacaktır. Fizyoterapi programınız, uyluğunuzun ön yüzünde yer alan kuadriseps kasınıza nazik elektriksel uyarım uygulaması, kas kuvvetlendirme ve denge eğitimi gibi tedavileri içerebilir.
Cerrahi Öncesi Tedavi
Ortopedik cerrahınız cerrahinin gerekli olduğuna karar verirse, fizyoterapistiniz cerrahinizin öncesinde ve sonrasında sizinle çalışacaktır. Bazı cerrahlar hastalarını kısa bir süre cerrahi öncesi rehabilitasyon almaları için fizyoterapiste yönlendirir. Fizyoterapistiniz şişliğinizi azaltarak, dizinizin hareket açıklığını artırarak ve uyluk kaslarınızı (kuadriseps) kuvvetlendirerek size yardımcı olacaktır.
Cerrahi Sonrası Tedavi
Ortopedik cerrahınız, özel gereksinimlerinize ve hedeflerinize göre bireysel bir tedavi programı tasarlayacak olan fizyoterapistiniz için cerrahi sonrası yönergelerde bulunacaktır. Tedavi programınız aşağıdakileri içerebilir:
Ağırlık Taşıtma: Cerrahiyi takiben yürümek için koltuk değnekleri kullanacaksınız. Bacağınıza verebileceğiniz ağırlığın miktarı ve ne kadar süre koltuk değneklerini kullanacağınız geçirdiğiniz yeniden yapılandırma cerrahisinin türüne bağlıdır. Fizyoterapistiniz gereksinimlerinizi karşılayacak ve tam ağırlık taşıtma yönünde size rehberlik edecek bir tedavi programı tasarlayacaktır.
Buz ve Baskı Uygulama: Cerrahinin hemen akabinde fizyoterapistiniz buz uygulama ile şişliği kontrol altına alacak ve üzerine baskı uygulayacaktır.
Breysleme: Bazı cerrahlar, cerrahiyi takiben size diz hareketinizi (eklem hareket açıklığı) sınırlayacak bir breys verecektir. Fizyoterapistiniz breysi size uygun şekilde ayarlayacak ve güvenli şekilde nasıl kullanacağınızı öğretecektir. Bazı sporcular yaralanma sonrası toparlarken ve spor aktivitelerine geri dönerken breysleri giyecektir.
Eklem Hareket Açıklığı Egzersizleri: Cerrahiyi takiben ilk hafta süresince fizyoterapistiniz diz bölgenizde hareketi yeniden kazanmaya başlamanızda size yardımcı olacak ve size evde gerçekleştirebileceğiniz nazik egzersizler öğretecektir. Dizinizin tam hareketinin yeniden kazanılması üzerine odaklanılacaktır. Erken egzersizler kan akışını artırarak ve şişliği azaltarak yardımcı olur.
Elektriksel Uyarım: Fizyoterapistiniz uyluk kas kuvvetinizi ve diz hareketinizin son birkaç derecesini yeniden kazanmanıza yardımcı elektriksel uyarım kullanabilir.
Kuvvetlendirme Egzersizleri: Cerrahi sonrası ilk 4 haftada fizyoterapistiniz ağırlık taşıyan egzersizler ile ağırlık taşımayan egzersizlerin bir kombinasyonunu kullanarak dizinize ağırlık verebilme kabiliyetinizi artırmada size yardımcı olacaktır. Egzersizler uyluk kaslarınız (kuadriseps ve hemstringler) üzerine odaklanacak ve yeni ön çapraz bağınızı korumak için özel eklem hareket açıklığında sınırlı olacaktır. İzleyen haftalar süresince fizyoterapistiniz egzersizlerinizin yoğunluğunu artırabilir ve programınıza denge egzersizleri ekleyebilir.
Denge Egzersizleri: Fizyoterapistiniz dengenizi geri kazanmanıza yönelik çeşitli yüzeyler üzerinde gerçekleşecek egzersizleriniz süresince size rehberlik edecektir. İlk olarak, egzersizler cerrahi geçirmiş bacağınıza ağırlığınızı nazikçe aktarmanızda size yardımcı olacaktır. Bu aktiviteler dengenizi zorlamak için sabit ve sabit olmayan yüzeyler üzerindeyken cerrahi geçirmiş bacak üzerinde ayakta durmaya doğru ilerleyecektir.
Spora ve Aktivitelere Dönüş: Sporcular kuvvet ve denge kazandıkça koşmaya, sıçramaya, hoplamaya ve bireysel sporlarına özgü diğer egzersizlere başlayabilir. Bu evre kişiden kişiye muazzam şekilde çeşitlilik gösterir. Fizyoterapistler bireysel gereksinimlerinize ve hedeflerinize uyumlu spora dönüş tedavi programı tasarlarlar.
Harun GENÇOSMANOĞLU 